Wayfinding is meer dan signalisatie

Wayfinding helpt mensen te navigeren via een aantal gestructureerde beslissingen die leiden naar hun bestemming. Om dat vorm te geven, doorgronden we het denkproces van de klant of bezoeker om ‘de weg te vinden’. Wayfinding gebeurt niet alleen binnenin een gebouw, maar beslaat vaak de hele site. Het werkt enkel als het bewust wordt ontworpen voor de gebruikers en op maat van de site. Zo kan je je ruimte optimaal benutten en je museumstukken, winkelcollectie, etc. beter tot zijn recht laten komen. Met wayfinding bied je je bezoeker een ontspannen bezoek en laat je je klant nooit met een onvoldaan gevoel vertrekken. Of je motiveert hen net om nog eens terug te komen, omdat ze weten dat er meer te ontdekken valt.

Leen & Suzan

Interieurontwerper, Service Designer

Leen zet zich al 10 jaar in om gebouwen en hun omgeving leesbaar te maken en heeft een scherp oog voor het screenen van een omgeving om de ruimtelijke uitdagingen boven water te krijgen.

Suzan, sinds 6 jaar enthousiast Service Designer, is op haar best in projecten met een maatschappelijke impact. Ze observeert, bevraagt en creëert samen met de gebruiker om hun behoeften in kaart te brengen.

Wat is Wayfinding?

Wayfinding is het gedrag en denken dat nodig is om de weg te vinden. Dit bereiken we aan de hand van wayshowing en signalisatie. Bij wayshowing spelen we in op het oriëntatievermogen van de gebruiker. Het vinden van de weg wordt voornamelijk in gang gezet en ondersteund door natuurlijke, architecturale en ontwerpelementen die visueel zichtbaar zijn in de omgeving. Bv. een grote boom, een typerend gebouw, kronkelend pad, … Signalisatie verwijst naar de hulpmiddelen die helpen om de weg te vinden. Bv. tekst, pictogrammen, grondplannen, bordjes, bewegwijzering en andere grafische communicatie.

Hoe verloopt zo’n oriëntatieproces?

Alles begint dus bij de beschikbare informatie voor de gebruiker en welke stappen een gebruiker doorloopt in zo’n navigatieproces. We gaan er altijd van uit dat iemand ‘voor de eerste keer’ ergens komt en de nodige informatie oppikt. De opgenomen informatie wordt verwerkt (denkproces) waardoor je je kan oriënteren.

Je neemt een keuze (gedrag stellen) van waar je naartoe wil en zoekt bevestiging of je op de goede weg bent ofdat je op de juist plaats bent aangekomen. Wanneer een bezoeker de weg zoekt, gebeurt dat steeds in 4 stappen: oriënteren, beslissen, bewaken en herkennen.

Oriënteren | Eerst gaat de gebruiker de locatie bepalen aan de hand van de omgeving. Bv. je staat aan het centraal station van Antwerpen en wil naar de Groenplaats.
Beslissen | Vervolgens kiest de persoon om via een bepaalde richting naar de bestemming te gaan. Bv. je kiest ervoor om via de Keyserlei te stappen.
Bewaken | Onderweg wordt het duidelijk dat de gekozen route naar de gewenste locatie leidt. Bv. je loopt over de Meir en herkent de Boerentoren in de verte.
Herkennen | En tot slot herken je de bestemming, in dit voorbeeld de Groenplaats.

Waar moet je rekening mee houden?

De aard van het beestje

Bij het wayfindingsproces zijn er natuurlijke stappen en menselijke gedragingen die we ook steeds in het achterhoofd houden. Mensen scannen bijvoorbeeld steeds eerst de rechterkant van de omgeving die ze betreden. Daarom is het cruciaal om belangrijke informatiepunten zoals het onthaal aan de rechterkant van de ingang te plaatsen van bv. een museum of dokterspraktijk. Mensen zijn stiekem ook kuddedieren: ze volgen vaak automatisch hun voorganger.

Stapsgewijs informeren

Het is cruciaal dat je de bezoeker op het juiste moment de nodige informatie geeft, maar ook niet meer dan strikt noodzakelijk. Iemand raakt snel overprikkeld bij te veel informatie of keuzes. Daarom is het extra belangrijk om een bezoeker intuïtief de weg te tonen door op het juiste moment de juiste prikkel te geven. Dat noemen we ook wel stapsgewijs informeren. Er zijn daarnaast verschillende vormen van communicatie waarmee je rekening moet houden: identificeren, oriënteren, richting geven, informeren & vertellen, huisregels (controleren).

Bordjes als extra hulpmiddel

Signalisatie in de vorm van bordjes is hierbij een extra hulpmiddel, maar niet de essentie van wayfinding (Bv. ook de vormgeving van een deur kan uitnodigen of juist niet). We hebben steeds als doel de bezoeker in de juiste richting te leiden aan de hand van de omgeving.

De belangrijkste aspecten vallen het meeste op zoals een opvallende gevel die je in het straatbeeld herkent: ‘Hé, daar is het!’ Andere moeten pas opvallen als je in de buurt bent en er specifiek naar op zoek bent. Bv. bordjes die de weg naar de toiletten aanduiden.

Geheime ingrediënten van wayshowing: observatie en analyse

Aandachtig kijken en luisteren

Je vraagt je misschien af: hoe begin je aan zo’n wayfindingsproces? Bij Studio Dott is dit een group effort. Onze interieur, service en branding designers steken de hoofden bij elkaar. Zo gaat het interieurteam een omgevingsanalyse maken: op macro- (zeer grote omgeving buiten de site), meso- (rondom de site) en microniveau (op de site). Dat wil zeggen dat we de volledige route analyseren die een bezoeker aflegt: van thuis tot op de site. Onze service designers doen uitvoerig onderzoek naar de bezoekersstromen en persona’s aan de hand van interviews en observatie. Waarom komen mensen naar deze locatie? Wat zijn hun motieven, noden en gewoontes? Wat is kenmerkend aan zijn/haar route op de site? En last but not least: wat wil onze klant juist bereiken?

Wat hebben we geleerd vandaag?

Door het bundelen van die resultaten komen we te weten waar de pijnpunten liggen, waar de sterktes van het gebouw of de omgeving zich bevinden en waar de bezoeker net die extra prikkel of begeleiding nodig heeft. We zoeken steeds naar de minst ingrijpende oplossing met de grootste impact. Dat doen we door de omgeving goed te analyseren en onze kennis en ervaring in te zetten. Het is steeds ons doel de bezoeker te begeleiden aan de hand van intuïtieve wayfinding en de elementen te optimaliseren die de leesbaarheid van de omgeving verbeteren. Niet enkel binnen een gebouw maar ook in een gebied zoals de route van Bruegel in gemeente Dilbeek.

Uit het leven gegrepen

Om de leesbaarheid van de omgeving te optimaliseren, gebruiken we natuurlijke, architecturale en ontwerpelementen. Ter illustratie van deze verschillende elementen gebruiken we het Middelheimmuseum. Voor hen doen we momenteel een grootschalig wayfindingproject. Wanneer we het over natuurlijke elementen hebben bij het openluchtmuseum, gaat dat over beplanting zoals bv. een rij bomen om langs te lopen, dichte struiken als barrière, een open vlakte om over uit te kijken, een opening gesnoeid in een haag die je de weg leidt. Architecturale elementen zijn in dit geval de bebouwde omgeving: bv. een Antwerpse bezoeker kan zich oriënteren bij het zien van het ZNA-gebouw. Maar ook kunstwerken en andere constructies horen daarbij. Ontwerpelementen zijn toegevoegde of aangelegde elementen zoals bv. een recht of kronkelend pad, materialisatie van paden, poorten, barrières door verhogingen, hekwerk of muurtjes. Voor de 3 elementen kunnen kleine ingrepen voldoende zijn (zoals het sluiten van een deur, het weghalen of plaatsen van beplanting, een object in de ruimte (ver)plaatsen), maar ook grotere veranderingen kunnen noodzakelijk zijn, zoals het volledig omkeren van een museumroute. Een voorbeeld hiervan vind je in de wayfindingstrategie van het Rubenshuis.

Schema van de à la carte routing. Dit is uitgewerkt op basis van de verschillende gebruikersbehoeften.

En de signalisatie?

Hier schieten onze branding designers te hulp. We houden steeds de beleving van de gebruiker en zijn interactie met de omgeving nauw in het oog. Waar de bezoeker twijfelt, helpen we door middel van visuele elementen een keuze te maken. Onze branding experts zijn ten slotte echte krakken in het ontwerpen van signalisatie. Zij weten een mooie balans te vinden: ze laten visuele elementen opvallen wanneer nodig en zorgen ervoor dat ze passen bij de omgeving en de herkenbare stijl van het museum, de winkel, organisatie,... Of ze ontwikkelen een nieuwe huisstijl op maat van de organisatie. Stees met als doel om de correcte informatie op het juiste moment in het oog te laten springen. Permanent of tijdelijk, zo ontwierpen we de verplaatsbare communicatietools voor De Singel.

Less is more!

Signalisatie is dus de allerlaatste stap en wordt enkel ingezet als het noodzakelijk is. Signalisatie is onmisbaar als communicatiemiddel om bezoekers de richting te wijzen die ergens voor het allereerst komen. Zo geven we hen een vertrouwd gevoel op een onbekende plek.